مخازن پالایشگاهی به عنوان یکی از اجزای مهم پالایشگاه‌ها برای نگهداری و پردازش سوخت و محصولات نفتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مخازن می‌توانند در اندازه‌ها و شکل‌های مختلفی طراحی شوند، بسته به نوع محصولات و شرایط محیطی مختلف. در ادامه به برخی از انواع مخازن پالایشگاهی اشاره می‌کنیم:

انواع مخازن پالایشگاهی | راهنمای کامل انتخاب و طراحی حرفه‌ای

در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، یکی از مهم‌ترین تجهیزات زیرساختی، مخازن پالایشگاهی هستند. این سازه‌های عظیم فلزی، وظیفه‌ی ذخیره، نگهداری و انتقال مواد نفتی و شیمیایی را بر عهده دارند و نقشی حیاتی در تداوم فرآیند تولید ایفا می‌کنند.
اگر در حال طراحی یک پالایشگاه جدید یا ارتقای تاسیسات موجود خود هستید، آشنایی با انواع مخازن پالایشگاهی، ساختار، جنس، کاربرد و استانداردهای فنی آن‌ها برای تصمیم‌گیری صحیح ضروری است.

جالب است بدانید که عملکرد این تجهیزات با سیستم‌های حرارتی و بخار صنعتی نیز ارتباط نزدیکی دارد، چراکه در بسیاری از واحدهای پالایشگاهی از سیستم‌های حرارتی پیشرفته مانند کاربرد بخار در پالایشگاه برای گرمایش و انتقال حرارت استفاده می‌شود.

در این مقاله از مجموعه‌ی صنعتی مشهد بخار، قصد داریم با نگاهی فنی و تحلیلی به معرفی مخازن ذخیره نفت، گاز و فرآورده‌های پالایشگاهی بپردازیم تا بدانید هر نوع مخزن دقیقاً در چه شرایطی بهترین عملکرد را دارد.

---

ساختار کلی مخازن پالایشگاهی

هر مخزن پالایشگاهی بسته به نوع ماده ذخیره‌شده و شرایط عملیاتی (فشار، دما، رطوبت و خطر انفجار) به‌صورت متفاوت طراحی می‌شود. اما در حالت کلی از اجزای زیر تشکیل شده‌اند:

• بدنه (Shell): بخش اصلی مخزن که از ورق‌های فولادی مقاوم ساخته می‌شود.

• کف مخزن (Bottom): سطحی که روی فونداسیون قرار می‌گیرد و در برابر خوردگی باید کاملاً مقاوم باشد.

• سقف (Roof): بسته به نوع مخزن می‌تواند ثابت یا شناور باشد.

• اتصالات، شیرآلات و نازل‌ها: برای ورود و خروج سیالات و اندازه‌گیری سطح مایع.

انتخاب بین مخازن تحت فشار و اتمسفریک نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا هرکدام برای نوع خاصی از سیالات مناسب هستند. این تصمیم معمولاً با توجه به نوع فرآورده و سیستم گرمایشی مورد استفاده در پالایشگاه انجام می‌شود؛ به‌ویژه در زمان استفاده از تجهیزات گرمایی مانند مدل‌های مختلف بویلر در پالایشگاه که در کنترل دما و فشار نقش اساسی دارند.

---

 انواع مخازن پالایشگاهی از نظر فشار و طراحی

۱. مخازن اتمسفریک (Atmospheric Tanks)

این مخازن برای ذخیره‌ی مواد در فشار محیط طراحی شده‌اند. اغلب برای نفت خام، گازوئیل، بنزین و سایر مشتقات سبک استفاده می‌شوند.
دو نوع رایج از این دسته عبارتند از:

• مخزن سقف ثابت (Fixed Roof Tank): مناسب برای مواد با تبخیر کم.

• مخزن سقف شناور (Floating Roof Tank): برای ذخیره مواد فرّارتر مانند بنزین، جهت جلوگیری از تبخیر و اتلاف انرژی.

---

۲. مخازن تحت فشار (Pressure Vessels)

زمانی که ماده ذخیره‌شده دارای فشار بالا یا گاز فشرده باشد، از این نوع مخازن استفاده می‌شود.
جنس بدنه معمولاً از فولاد آلیاژی یا استنلس استیل است تا مقاومت لازم در برابر فشارهای زیاد را داشته باشد.
نمونه‌های پرکاربرد:

• مخازن کروی (Spherical Tanks) برای ذخیره‌ی گازهای مایع (LPG، LNG).

• مخازن استوانه‌ای افقی (Horizontal Cylindrical Tanks) در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها.

---

۳. مخازن ذخیره‌ی زیرزمینی و روزمینی

در برخی پروژه‌ها، شرایط ایمنی یا دمایی، استفاده از مخازن زیرزمینی را ایجاب می‌کند. این نوع مخازن معمولاً برای سوخت یا مواد شیمیایی خطرناک کاربرد دارند.
در مقابل، مخازن روزمینی پالایشگاهی بیشتر در محیط‌های باز با دسترسی آسان نصب می‌شوند و ظرفیت‌های بسیار بالایی دارند.

---

 جنس و متریال ساخت مخازن پالایشگاهی

انتخاب جنس مناسب یکی از فاکتورهای تعیین‌کننده در طول عمر و قیمت نهایی مخزن پالایشگاهی است.
رایج‌ترین متریال‌ها عبارتند از:

• فولاد کربنی: مقاوم در برابر فشار بالا، مقرون‌به‌صرفه و قابل جوشکاری.

• استنلس استیل: مقاوم در برابر خوردگی، مناسب برای مواد اسیدی یا قلیایی.

• آلومینیوم: سبک و مقاوم در برابر خوردگی هوا و رطوبت، برای مخازن قابل‌حمل.

• پلی‌اتیلن یا فایبرگلاس: برای ذخیره مواد شیمیایی سبک در حجم پایین.

در مجموعه مشهد بخار تمامی مخازن فلزی پالایشگاهی بر اساس استانداردهای بین‌المللی ASME و API650 تولید می‌شوند.

---

 فرآیند طراحی و ساخت مخازن پالایشگاهی

ساخت یک مخزن پالایشگاهی تنها یک پروژه فلزی نیست، بلکه فرآیندی دقیق و مهندسی‌شده است که شامل مراحل زیر می‌باشد:

1. محاسبه حجم و فشار کاری بر اساس نوع ماده و دمای محیط

2. انتخاب نوع مخزن (اتمسفریک یا تحت فشار)

3. طراحی ضخامت بدنه و سقف طبق استاندارد

4. جوشکاری اتوماتیک با تست غیرمخرب (NDT)

5. پوشش‌دهی با رنگ اپوکسی یا قیر مخصوص ضدخوردگی

6. تست نهایی آب‌بندی و فشار قبل از بهره‌برداری

در برخی موارد، طراحی حرارتی مخازن نیز باید با سیستم‌های بخار صنعتی هماهنگ شود تا بازدهی فرآیند افزایش یابد — مشابه آنچه در انواع تجهیزات پالایشگاه دیده می‌شود.

---

 کاربردهای تخصصی انواع مخازن پالایشگاهی

مخازن پالایشگاهی در صنایع مختلفی به کار می‌روند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• پالایشگاه‌های نفت و گاز برای ذخیره نفت خام و فرآورده‌های میانی

• پتروشیمی‌ها برای ذخیره مواد شیمیایی و حلال‌ها

• نیروگاه‌ها جهت ذخیره سوخت مایع یا گاز

• کارخانجات صنعتی بزرگ برای ذخیره روغن، قیر و حلال‌های صنعتی

• تأسیسات بنادر و پایانه‌های صادراتی برای ذخیره‌ی حجمی و صادرات فرآورده‌ها

---

 عوامل مؤثر بر قیمت

قیمت نهایی هر مخزن به عوامل زیر وابسته است:

• ظرفیت مخزن (از چند هزار تا چند میلیون لیتر)

• نوع طراحی (کروی، استوانه‌ای، سقف شناور و...)

• جنس بدنه و ضخامت ورق

• نوع پوشش ضدخوردگی

• لوازم جانبی مانند شیرآلات، نردبان، سنسور و سیستم تهویه

مجموعه مشهد بخار با تکیه بر تجربه‌ی پنجاه‌ساله‌ی خود در طراحی و ساخت انواع تجهیزات صنعتی، قادر است انواع مخازن ذخیره پالایشگاهی را با ۲۰٪ تخفیف ویژه و ۱۰۰٪ تضمین کیفیت قطعات ارائه نماید.

---

نقش و اهمیت مخازن در پالایشگاه‌ها

واحدهای پالایش نفت و گاز برای ذخیره نفت خام، گاز طبیعی و فرآورده‌های نهایی به تعداد زیادی مخزن ذخیره‌سازی صنعتی نیاز دارند.
تعداد و ظرفیت این مخازن به عوامل مختلفی وابسته است:

• فاصله تا منابع تأمین خوراک

• ظرفیت پالایشگاه

• تنوع محصولات تولیدی

• نوع سیستم انتقال (لوله، تانکر، کشتی و...)

در صنایع شیمیایی نیز فرآورده‌هایی مانند بنزین و گاز مایع در نتیجه فرآیندهای مختلف از مواد خام به دست می‌آیند و باید پیش از عرضه در مخازن مناسب ذخیره‌سازی نگهداری شوند تا کیفیت محصول و ایمنی محیطی تضمین گردد.

---

چرا ذخیره‌سازی در مخازن پالایشگاهی ضروری است؟

دلایل متعددی وجود دارد که صنایع را ملزم به استفاده از تانک‌های ذخیره‌سازی می‌کند:

• یکسان‌سازی کیفیت محصول نهایی

• اندازه‌گیری دقیق حجم محصول جهت فروش

• تسهیل بارگیری در تانکر یا کشتی

• افزایش ایمنی و کاهش خطر تبخیر یا نشت

• آماده‌سازی برای صادرات و توزیع سریع

در واقع، تانک‌های پالایشگاهی علاوه بر نگهداری مواد، نقش تنظیم‌کننده‌ی تولید و توزیع را نیز دارند.

---

وظایف اصلی انواع مخازن پالایشگاهی

1. ذخیره مواد اولیه و خوراک ورودی واحدها

2. ذخیره مواد میانی فرآیندهای شیمیایی

3. ذخیره فرآورده‌های نهایی

4. نگهداری مواد آماده بارگیری

5. همسان‌سازی کیفیت محصول

6. مبنای اندازه‌گیری دقیق حجم تولید

---

طبقه‌بندی کلی مخازن پالایشگاهی

بطور کلی مخازن ذخیره‌سازی صنعتی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

• مخازن روباز (Open Top Tanks) برای مواد غیرفرار و غیرقابل اشتعال

• مخازن دربسته (Closed Tanks) برای گازها، مواد آتش‌گیر، اسیدی و سمی

انواع مهم مخازن دربسته پالایشگاهی عبارتند از:

• مخازن با سقف ثابت

• مخازن سقف شناور (داخلی و خارجی)

• مخازن کروی و استوانه‌ای

• مخازن سرد (تبریدی)

• گاز‌هولدرها (Gas Holders)

در ادامه، هر نوع مخزن را از نظر ساختار، کاربرد و ویژگی فنی بررسی می‌کنیم 👇

---

 مخازن روباز

ساده‌ترین نوع تانک‌های صنعتی، مدل‌های روباز هستند که برای ذخیره مواد کم‌ارزش و غیرفرار مثل آب، آب‌نمک یا دوغاب‌های شیمیایی به‌کار می‌روند.
این مخازن فاقد سقف بوده و معمولاً از بتن یا فولاد ضدزنگ ساخته می‌شوند.
به دلیل تماس مستقیم با محیط، نباید برای مواد قابل اشتعال یا با ارزش بالا استفاده شوند.

---

 مخازن با سقف ثابت

مخازن سقف ثابت برای ذخیره مایعات با فشار بخار کم، مواد سمی یا حساس به آلودگی کاربرد دارند.
ساختار آن‌ها استوانه‌ای با سقف مخروطی یا گنبدی است و نسبت ارتفاع به قطر در طراحی اهمیت زیادی دارد.
نمونه کاربردها: آب صنعتی، نفت کوره، محلول‌های شیمیایی سنگین مانند کاستیک و آکریل‌آمید.

---

 مخازن با سقف شناور

مخازن سقف شناور (Floating Roof Tanks) برای ذخیره مواد فرّار مانند بنزین و نفت خام استفاده می‌شوند.
این سقف‌ها همراه با تغییر سطح مایع بالا و پایین می‌روند و از تبخیر و اتلاف محصول جلوگیری می‌کنند.
دو نوع اصلی دارند:

• EFRT: سقف شناور خارجی (بدون پوشش ثابت)

• IFRT: سقف شناور داخلی (دارای پوشش ثابت برای ایمنی بالاتر)

مزایا:

• کاهش تبخیر و انتشار بخارات سمی

• محافظت در برابر عوامل جوی

• افزایش ایمنی در برابر آتش‌سوزی

---

 مخازن کروی و استوانه‌ای تحت فشار

زمانی که فشار بخار مواد بالا باشد (۰٫۵ تا ۲۰۰ psi)، از مخازن کروی یا استوانه‌ای تحت فشار (Pressure Vessels) استفاده می‌شود.
مخازن کروی به دلیل تقارن هندسی، مقاومت مکانیکی بسیار بالایی دارند و برای گازهای مایع مانند کلر، آمونیاک، CO₂، پروپان، بوتان، اتیلن و LPG مناسب‌اند.
ویژگی‌ها:

• تحمل فشار زیاد

• نیاز کمتر به فونداسیون

• کاهش انتقال حرارت و افزایش ایمنی

---

 مخازن سرد (Cryogenic Tanks)

برای ذخیره مواد با نقطه جوش پایین مانند LNG، اکسیژن، نیتروژن و هیدروژن استفاده می‌شوند.
این مخازن معمولاً دو جداره و عایق‌دار هستند و از فولاد نیکل‌دار ساخته می‌شوند.
سیستم عایق میان‌جداره با پرلایت و فشار نیتروژن طراحی می‌شود تا دمای بسیار پایین حفظ گردد.
ملاحظات ایمنی شامل دیواره‌های محافظ، سیستم تخلیه گاز و مشعل Flaring الزامی است.

---

 گاز هولدرها (Gas Holders)

در مواردی که نیاز به ذخیره حجم بالای گاز در فشار پایین باشد، از مخازن Gas Holder استفاده می‌شود.
ساختار آن شامل یک محفظه استوانه‌ای شناور درون تانکی از آب است که با تغییر فشار، بالا و پایین می‌رود.
این سیستم بیشتر در صنایع PVC، پتروشیمی و واحدهای گاز سنتزی به‌کار می‌رود.

---

 اجزای اصلی مخازن پالایشگاهی

• دیواره‌ها و سقف

• اتصالات ورودی و خروجی

• سیستم‌های تخلیه، تهویه و ایمنی

• شیرهای اطمینان و تجهیزات کنترلی

• سیستم حفاظت کاتدی

• نردبان، پلکان، دریچه بازدید و فونداسیون

• کویل‌های حرارتی و سیستم عایق‌کاری

هر یک از این اجزا باید مطابق با استانداردهای API 650، API 620 و NFPA طراحی و نصب شود تا ایمنی کامل تأمین گردد.

---

 تولید انواع مخازن پالایشگاهی در «مشهد بخار»

مجموعه بزرگ ماشین‌سازی مشهد بخار با بیش از دو دهه تجربه در تولید تجهیزات صنعتی و حرارتی، طراح و سازنده تخصصی انواع مخازن پالایشگاهی، مخازن تحت فشار، منابع کویلی، دیگ بخار، فیلتر شنی، مبدل حرارتی و هیترهای صنعتی می‌باشد.

تمام محصولات این مجموعه با ۲۰٪ تخفیف ویژه و تضمین ۱۰۰٪ کیفیت قطعات عرضه می‌شوند و با استانداردهای بین‌المللی ASME و ISO 9001 تولید می‌گردند.

---

 تماس و مشاوره رایگان

پیش از خرید هر نوع مخزن پالایشگاهی یا تجهیزات حرارتی صنعتی، پیشنهاد می‌کنیم با کارشناسان فنی مشهد بخار تماس بگیرید تا از مشاوره تخصصی، لیست قیمت نهایی و طراحی سفارشی بهره‌مند شوید:

☎️ ۰۵۱-۳۵۴۱۱۷۲۱ | ۰۵۱-۳۵۴۱۱۷۲۲
📱 ۰۹۱۵۶۱۷۶۴۳۱ | ۰۹۱۵۷۶۰۷۱۰۶ | ۰۹۳۷۱۸۸۹۸۵۹
👨‍💼 مدیرعامل: ۰۹۱۵۵۸۰۷۰۰۵

---

سوالات متداول

سوال ۱: انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس شکل کدامند؟

انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس شکل به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• مخازن استوانه‌ای: این مخازن رایج‌ترین نوع مخازن پالایشگاهی هستند. آنها از یک پوسته استوانه‌ای تشکیل شده‌اند که روی پایه‌ای قرار گرفته است.
• مخازن کروی: این مخازن شکلی شبیه به توپ دارند. آنها معمولاً برای ذخیره‌سازی مواد خطرناک یا مواد با دمای بالا استفاده می‌شوند.

سوال ۲: انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس جنس کدامند؟

انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس جنس به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• مخازن فلزی: این مخازن از فولاد، آلومینیوم یا سایر فلزات ساخته می‌شوند. آنها برای ذخیره‌سازی طیف گسترده‌ای از مواد استفاده می‌شوند.
• مخازن بتنی: این مخازن از بتن مسلح ساخته می‌شوند. آنها برای ذخیره‌سازی مواد با وزن بالا یا موادی که با فلزات واکنش می‌دهند، استفاده می‌شوند.
• مخازن فایبرگلاس: این مخازن از فایبرگلاس ساخته می‌شوند. آنها برای ذخیره‌سازی مواد شیمیایی خطرناک استفاده می‌شوند.

سوال ۳: انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس فشار کدامند؟

انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس فشار به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• مخازن اتمسفریک: این مخازن در فشار اتمسفر کار می‌کنند. آنها برای ذخیره‌سازی موادی که در فشار اتمسفر پایدار هستند، استفاده می‌شوند.
• مخازن تحت فشار: این مخازن در فشار بالاتر از فشار اتمسفر کار می‌کنند. آنها برای ذخیره‌سازی موادی که در فشار اتمسفر ناپایدار هستند، استفاده می‌شوند.

سوال ۴: انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس کاربرد کدامند؟

انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس کاربرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از:

• مخازن ذخیره‌سازی نفت خام: این مخازن برای ذخیره‌سازی نفت خام خام از چاه‌های نفت استفاده می‌شوند.
• مخازن ذخیره‌سازی محصولات پالایشگاهی: این مخازن برای ذخیره‌سازی محصولات پالایشگاهی مانند بنزین، گازوئیل و نفت سفید استفاده می‌شوند.
• مخازن ذخیره‌سازی مواد شیمیایی: این مخازن برای ذخیره‌سازی مواد شیمیایی مانند اسید، باز و حلال‌ها استفاده می‌شوند.

سوال ۵: انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس موقعیت مکانی کدامند؟

انواع مخازن پالایشگاهی بر اساس موقعیت مکانی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از:

• مخازن زمینی: این مخازن روی زمین قرار گرفته‌اند.
• مخازن زیرزمینی: این مخازن زیر زمین قرار گرفته‌اند.
• مخازن شناور: این مخازن روی آب قرار گرفته‌اند.

سوال ۶: مزایای استفاده از مخازن پالایشگاهی چیست؟

مخازن پالایشگاهی مزایای زیادی دارند که برخی از آنها عبارتند از:

• ذخیره‌سازی ایمن مواد: مخازن پالایشگاهی برای ذخیره‌سازی ایمن مواد مختلف طراحی شده‌اند. آنها دارای ویژگی‌های ایمنی مختلفی هستند که از نشت و انفجار مواد جلوگیری می‌کنند.
• کنترل دما و فشار مواد: مخازن پالایشگاهی می‌توانند دما و فشار مواد را کنترل کنند. این امر برای جلوگیری از آسیب دیدن مواد و ایجاد خطر برای محیط زیست ضروری است.
• کاهش هزینه‌ها: مخازن پالایشگاهی می‌توانند هزینه‌های ذخیره‌سازی مواد را کاهش دهند. آنها فضای کمتری را اشغال می‌کنند و نیاز به نیروی انسانی کمتری دارند.

سوال ۷: معایب استفاده از مخازن پالایشگاهی چیست؟

مخازن پالایشگاهی معایب محدودی نیز دارند که برخی از آنها عبارتند از:

• هزینه اولیه بالا: مخازن پالایشگاهی می‌توانند هزینه اولیه بالایی داشته باشند.
• نیاز به نگهداری و تعمیر: مخازن پالایشگاهی نیاز به نگهداری و تعمیر منظم دارند. این امر می‌تواند هزینه‌بر باشد.
• خطر نشت و انفجار: مخازن پالایشگاهی همیشه در معرض خطر نشت و انفجار هستند. این امر می‌تواند منجر به آسیب‌های مالی و زیست‌محیطی شود.

سوال ۸: چگونه مخازن پالایشگاهی را ایمن نگه داریم؟

برای ایمن نگه داشتن مخازن پالایشگاهی، باید اقدامات زیر را انجام داد:

• طراحی و ساخت مناسب: مخازن پالایشگاهی باید با رعایت استانداردهای ایمنی طراحی و ساخته شوند.
• بررسی و آزمایش منظم: مخازن پالایشگاهی باید به طور منظم بررسی و آزمایش شوند تا از ایمنی آنها اطمینان حاصل شود.
• اجرای برنامه‌های نگهداری و تعمیر: برنامه‌های نگهداری و تعمیر منظم باید برای مخازن پالایشگاهی اجرا شود تا از آسیب دیدن آنها جلوگیری شود.

سوال ۹: تفاوت مخازن پالایشگاهی با مخازن ذخیره‌سازی چیست؟

مخازن پالایشگاهی و مخازن ذخیره‌سازی هر دو برای ذخیره‌سازی مواد استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی نیز بین آنها وجود دارد. مخازن پالایشگاهی معمولاً برای ذخیره‌سازی مواد شیمیایی خطرناک یا مواد با ارزش استفاده می‌شوند. آنها دارای ویژگی‌های ایمنی بیشتری هستند و نیاز به نگهداری و تعمیر منظم دارند. مخازن ذخیره‌سازی معمولاً برای ذخیره‌سازی مواد بی‌خطر یا مواد با ارزش کمتر استفاده می‌شوند. آنها نیاز به ویژگی‌های ایمنی کمتری دارند و نیاز به نگهداری و تعمیر کمتری دارند.

سوال ۱۰: آینده مخازن پالایشگاهی چگونه است؟

انتظار می‌رود که آینده مخازن پالایشگاهی مثبت باشد. با افزایش تقاضا برای انرژی، نیاز به مخازن پالایشگاهی نیز افزایش خواهد یافت. همچنین، با پیشرفت فناوری، مخازن پالایشگاهی ایمن‌تر و کارآمدتر خواهند شد.

---

 جمع‌بندی نهایی

در نهایت، انتخاب صحیح نوع مخزن پالایشگاهی تأثیر مستقیم بر ایمنی، بازدهی و دوام تجهیزات دارد.
مجموعه مشهد بخار با سابقه‌ای درخشان در ساخت مخازن پالایشگاهی، منابع کویل دار، دیگ بخار، بویلر و تجهیزات حرارتی آماده است تا بهترین کیفیت و قیمت را در اختیار شما قرار دهد.